Luc Van den Brande, voorzitter van de raad van bestuur van de VRT, vindt dat de VRT veel te vaak dezelfde mensen uitnodigt in duidingsprogramma's en amusementsprogramma's. Van den Brande: "We zien al jarenlang dezelfde gezichten opduiken, vroeger in "De laatste show", nu in "Café Corsari" en in "Reyers laat". Dat werkt de kijkers op de zenuwen."
Die vaststelling dat het altijd dezelfde mensen zijn die worden uitgenodigd, klopt natuurlijk. Bij financiële calamiteiten zien we Paul De Grauwe, Ivan Van de Cloot, Geert Noels of Pascal Paepen op TerZake. Is er een moord gepleegd, dan gaat er een telefoontje naar Jef Vermassen.
Dat moet nu maar eens uit zijn, vindt Van den Brande, die de redacties wil verplichten om hun 'expertenlijsten' te verbreden: "De nieuwsredactie hebben we uitdrukkelijk gevraagd om de lijsten van experts te verbreden. Maar ook de redacties van de amusementsprogramma's worden aangespoord om breder te gaan."
De vraag is of deze ingrepen iets uithalen. Er bestaat al lang een expertendatabank met "meer dan 1000 experts". Maar de experts van die databank stromen niet door naar het televisiescherm, omdat journalisten niet met zo'n databank werken. Ze gebruiken hun informele netwerk, en hun collega's. Je kan in deze tabel goed zien hoe journalisten experts kiezen: de meeste journalisten kennen 'hun' experten, en ze grijpen graag een kans om het contact nog eens te vernieuwen.
(Meer daarover hier).
Dat wil niet zeggen dat journalisten geen nieuwe mensen willen leren kennen. Integendeel. In de 12 jaar dat ik zelf op een redactie werkte, was de keuze voor een expert vooral een onderhandelingsproces met de hoofdredactie, dat veel weg heeft van het afbieden op een tapijt in een souk. Dat ging dan in grote lijnen als volgt:
Hoofdredactie: "Bel Geert Noels/Paul De Grauwe eens voor een interview."
Redacteur: "Maar die hebben we al zo dikwijls gehad."
Hoofdredacteur: "Ja, maar die is altijd wel goed en die heeft toch dat boek geschreven. Wie zou je anders bellen?"
Redacteur: "Wel, er is een analist bij bank X die wel interessant is."
Hoofdredacteur: "Maar niemand kent die."
Redacteur: "Ik zal hem eens bellen om te horen wat hij te zeggen heeft."
De druk om met elke reportage te scoren is nu eenmaal hoog. Je wil in TerZake geen zapmoment creëren door iemand op te voeren wiens gezicht totaal onbekend is.
Het gezicht van Noels/De Grauwe/..., daarentegen, is voor veel mensen net een reden om de duim van de zapknop te halen en te blijven hangen. De keuze is dan snel gemaakt.
Dat wil niet zeggen dat redacties of hoofdredacties geen nieuwe stemmen willen proberen. Meestal wordt zo'n nieuwe expert die de redacteur wil 'uitproberen' wel ergens in een reportage gesmokkeld. Maar de druk ligt dan op die nieuwe stem om interessanter te zijn dan pakweg Geert Noels. Dat is geen gemakkelijke opdracht, want de 'bekende koppen' hebben in de regel ook veel meer informele toegang tot andere belangrijke spelers in het debat, en kunnen alleen al daardoor met veel minder moeite interessante weetjes, inzichten en opinies delen met het medium.
De kaarten liggen dus structureel slecht voor nieuwe experts. In een vroegere blog hebben we dat het 'Mattheus-effekt' genoemd: er gaat meer aandacht naar mensen die meer aandacht krijgen.
Hoe breek je daar door? Dat is eerder voer voor een tamelijk lijvig boek, maar in grote lijnen kun je hieraan werken:
1. Werk aan je owned media: verzamel genoeg volgers voor je eigen opinies en analyses (meestal via een blog of een boek)
2. Wees interessant: zorg dat je goed weet waarover je spreekt
3. Werk aan je relaties met andere opinieleiders. Interview hen, schrijf gastblogs voor hen, nodig hen uit om gastblogs voor jou te schrijven, schrijf over hun blogs, enzovoorts.
4. Formuleer een mening. Geen enkele journalist houdt van een 'opinieleider' die zich nergens over durft uit te spreken, of die te politiek correct is.
5. Bereid interviews voor. Als je telefoon krijgt van een redactie, antwoord dan niet voor de vuist weg, maar vraag waarover het interview zal gaan. Zorg dat je op de hoogte bent van de laatste ontwikkelingen over het onderwerp, analyseer en formuleer een opinie over de zaak. Pas dàn kan je een goed interview geven.
Eens, oneens, aanvullingen? Laat het weten in de comments.